फुटबॉलमध्ये गोल लाइन तंत्रज्ञान काय आहे?  

| Goal Line Technology In Football in Marathi

फुटबॉल हा जगातील सर्वात लोकप्रिय खेळ आहे, जो बहुतेक देशांमध्ये खेळला जातो आणि आवडतो. भारतातही फुटबॉलचा मोठा चाहता वर्ग आहे. या खेळाशी संबंधित अनेक क्लब येथे सक्रिय आहेत आणि दरवर्षी इंडियन सुपर लीग नावाची प्रमुख लीग आयोजित केली जाते. तथापि, इतका लोकप्रिय खेळ असूनही, फुटबॉल विश्वचषक स्पर्धेत केवळ 32 देशांचे संघ सहभागी होऊ शकतात. दर चार वर्षांनी होणाऱ्या या स्पर्धेचा एक भाग असलेल्या विश्वचषक स्पर्धेसाठी पात्र ठरण्याची कठीण प्रक्रिया यामुळे घडली आहे.

 

९० मिनिटांच्या खेळामध्ये अनेक नियमांचा समावेश असतो आणि काही वर्षांपूर्वी 'गोल लाइन तंत्र' वापरण्याचा नियमही जोडण्यात आला होता.

फुटबॉल खेळाच्या नियमांची माहिती

• फुटबॉल खेळात प्रत्येक संघात एकूण 11 खेळाडू असतात आणि हा खेळ दोन संघांमध्ये खेळला जातो. खेळाच्या नियमांनुसार, जो संघ सर्वाधिक गोल करतो तो विजेता ठरतो. मात्र, गोल करणे सोपे नसते, कारण दोन्ही संघांचे गोलरक्षक पूर्ण समर्पणाने गोल रोखण्याचा प्रयत्न करतात.
• जेव्हा एका संघाचा स्ट्रायकर (गोल स्कोअरर) गोल करण्यासाठी चेंडूला मारतो, तेव्हा दुसऱ्या संघाचा गोलरक्षक हात आणि पायाच्या सहाय्याने चेंडू रोखण्याचा पुरेपूर प्रयत्न करतो.
• नियमांनुसार फुटबॉलने गोलरेषा ओलांडली तर तो गोल मानला जातो. त्याच वेळी, गोलरक्षकाने फुटबॉलला गोल रेषा ओलांडण्यापासून रोखल्यास, गोल मानला जात नाही.
• चेंडू गोलरेषा ओलांडला की नाही याचा निर्णय रेफरी घेतो. तथापि, कधीकधी रेफरी चुकीचे निर्णय देतात कारण चेंडू गोलरेषा ओलांडला आहे की नाही हे त्वरित ठरवणे कठीण असते. रेफरीची ही कोंडी दूर करण्यासाठी आता या गेममध्ये गोललाइन तंत्राचा वापर करण्याचा नियम समाविष्ट करण्यात आला आहे.

गोल लाइन तंत्र म्हणजे काय? (Goal Line Technology)

गोल लाईन तंत्रात विविध तंत्रे वापरली जातात ज्याच्या मदतीने स्ट्रायकरने खेळादरम्यान मारलेला फुटबॉल गोल रेषा ओलांडला आहे की नाही हे शोधले जाते.

या तंत्रज्ञानाची गरज का होती?

फुटबॉल खेळांमध्ये अनेकदा असे दिसून येते की गोलरक्षक चेंडू गोल रेषेपर्यंत पोहोचण्यापूर्वी किंवा नंतर थांबवण्याचा प्रयत्न करतो. अशा परिस्थितीत, चेंडू गोल रेषेजवळ पकडला गेला की गोल रेषा ओलांडल्यानंतर हे तपासणे रेफरीला अवघड जाते. या परिस्थितीमुळे कधीकधी चुकीचे निर्णय होऊ शकतात, ज्यामुळे खेळाच्या निष्पक्षतेवर प्रश्न निर्माण होऊ शकतात. ही समस्या सोडवण्यासाठी फुटबॉल खेळामध्ये गोल लाइन तंत्रज्ञानाचा समावेश करण्यात आला आहे. या तंत्राच्या मदतीने चेंडू गोलरेषा ओलांडला आहे की नाही याची खात्री करता येते. यामुळे रेफरीला योग्य आणि अचूक निर्णय घेण्यास मदत होते आणि कोणत्याही प्रकारचा वाद टाळता येतो. गोल लाइन तंत्रज्ञानामुळे या गेममधील निर्णयांची अचूकता वाढली आहे, ज्यामुळे खेळातील निष्पक्षता आणि उत्साह वाढला आहे. या तंत्रज्ञानाने मोठ्या फुटबॉल स्पर्धांमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे, ज्यामुळे खेळाची पातळी आणि निष्पक्षता दोन्ही सुधारले आहे.

हे तंत्रज्ञान कसे कार्य करते? (How Does Goal Line Technology Work?)

• गोल लाइन तंत्रज्ञानाच्या मदतीने फुटबॉलने गोलरेषा ओलांडली की नाही याची माहिती रेफ्रींना अवघ्या एका सेकंदात मिळते. या तंत्रांतर्गत, सामना अधिकारी आणि रेफ्रींना विशेष घड्याळ घालण्याची व्यवस्था केली जाते. चेंडू गोल रेषा ओलांडताच, रेफ्रीला घड्याळातून एक सिग्नल प्राप्त होतो, जो त्याला लगेच सांगतो की गोल झाला आहे की नाही. हा सिग्नल मिळाल्यावर रेफरी आपला अंतिम निर्णय जाहीर करतो.

  गोल लाइन टेक्नॉलॉजी इतक्या वेगाने काम करते की बॉल गोल रेषेपर्यंत पोहोचण्याच्या अवघ्या एका सेकंदात सिग्नल घड्याळापर्यंत पोहोचतो. हे तंत्रज्ञान केवळ जलद आणि अचूक निर्णय घेत नाही, तर कोणत्याही चुकीच्या निर्णयाची शक्यता जवळजवळ संपुष्टात आणते.

  या प्रणालीच्या मदतीने फुटबॉल सामन्यांमधील गोल निर्णयांमध्ये पारदर्शकता वाढली असून, खेळाचे नियम पाळताना कोणत्याही चुका होणार नाहीत. फुटबॉल खेळात निष्पक्षता राखणाऱ्या या तंत्रज्ञानाद्वारे रेफ्रींना स्पष्ट आणि अचूक माहिती मिळते. खेळाची गुणवत्ता आणि विश्वासार्हता सुधारण्यासाठी हे गोललाइन तंत्रज्ञान आता जागतिक स्तरावरील प्रमुख स्पर्धांमध्ये लागू केले जाते.

  

ध्येय रेषा तंत्रज्ञानामध्ये तंत्रज्ञान वापरले जाते

• फुटबॉलमध्ये जेव्हा गोललाइन तंत्रज्ञानाची अंमलबजावणी केली जात असे, तेव्हा नऊ वेगवेगळ्या तंत्रज्ञानाची चाचणी घेण्यात आली. यापैकी दोन प्रमुख तंत्रज्ञान, हॉक आय आणि गोलरेफ यांना फिफा आणि आंतरराष्ट्रीय फुटबॉल संघटना मंडळाने मान्यता दिली आहे. ही दोन तंत्रे निवडल्यानंतर फुटबॉलमधील निर्णय घेण्यासाठी त्यांचा वापर होऊ लागला. हॉक आय आणि गोलरेफ या दोन्ही प्रणाली गेममध्ये पारदर्शकता आणि निष्पक्षता राखून अचूक आणि झटपट ध्येय निर्णय देतात. मात्र, फुटबॉलच्या नियमांनुसार प्रत्येक सामन्यात या तंत्रांचा वापर केला जाईलच असे नाही. हे तंत्र फक्त मोठ्या स्पर्धा आणि उच्चस्तरीय सामन्यांमध्ये लागू केले जाते, जेथे निर्णयांची अचूकता अधिक महत्त्वाची असते.

हॉक आई (Hawk Eye)

हॉक आय तंत्रज्ञान सुमारे 14 हाय-स्पीड व्हिडिओ कॅमेरे वापरते, जे 1999 मध्ये विकसित केले गेले. हे कॅमेरे मैदानाच्या वर अशा प्रकारे बसवले आहेत की ते चेंडूच्या हालचालीचा अचूक मागोवा घेऊ शकतात. हे तंत्र त्रिकोणी, म्हणजे त्रिकोणी गणना पद्धतीवर आधारित आहे, ज्यामुळे चेंडूचे अंतर आणि स्थिती अचूकपणे अंदाज लावण्यास मदत होते. हाय-स्पीड कॅमेरे बॉलची हालचाल रेकॉर्ड करतात आणि गोल रेषेच्या तुलनेत त्याच्या स्थितीचे अचूक मूल्यांकन करतात. हॉक आय सॉफ्टवेअरच्या मदतीने चेंडूची दिशा आणि वेगही सांगता येतो. क्रिकेट सामन्यांमध्ये ग्राफिक्सच्या माध्यमातून चेंडूची दिशा आणि मार्ग दाखवणे हे या तंत्रज्ञानाचे फलित आहे.

हे तंत्र फुटबॉलमध्ये वापरले जाते जेव्हा चेंडू पूर्णपणे गोल रेषा ओलांडला आहे की नाही याची खात्री करणे आवश्यक असते. बॉलने रेषा ओलांडल्यास, रेफरीच्या घड्याळावर किंवा इअरपीसला फक्त अर्ध्या सेकंदात एन्क्रिप्टेड सिग्नल पाठवला जातो, ज्यामुळे रेफरी निर्णय घेऊ शकतो. क्रिकेट आणि टेनिससारख्या खेळांमध्ये दीर्घकाळ वापर होत असताना फुटबॉलमध्ये अलीकडेच त्याचा अवलंब करण्यात आला आहे.

गोलरेफ (Goal Ref)

या तंत्रात, निष्क्रिय इलेक्ट्रॉनिक सर्किट्स बॉलच्या आत ठेवल्या जातात, तर गोलमाउथवर कमी-फ्रिक्वेंसी चुंबकीय क्षेत्र लागू केले जाते, ज्यामध्ये तीन तांबे कॉइल असतात. चेंडू गोलरेषा ओलांडत असताना, गोलमाउथभोवती असलेले अँटेना त्यांच्या चुंबकीय क्षेत्रांतील बदलांबद्दलचा डेटा संगणकाला पाठवतात. यानंतर, बॉलने रेषा ओलांडली की नाही हे संगणकातील सॉफ्टवेअर ठरवते. जर चेंडू गोलरेषा ओलांडला असेल, तर संगणक अर्ध्या सेकंदात ही माहिती रेफरीला त्याच्या विस्कटलेल्या घड्याळाद्वारे सिग्नल म्हणून पाठवते.

ही तंत्रे कधी वापरली गेली? (Goal Line Technology in Premier League)

डिसेंबर 2012 मध्ये, FIFA ने घोषणा केली की ते जपानमध्ये 2012 FIFA क्लब विश्वचषक स्पर्धेत गोल लाइन तंत्रज्ञान सादर करेल. त्यानंतर टोयोटा स्टेडियममध्ये पहिल्यांदा हॉक-आय तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला. तर आंतरराष्ट्रीय स्टेडियम योकोहामामध्ये गोलरेफ तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला.

नवीन तंत्र जोडले

एप्रिल 2013 मध्ये, FIFA ने गोलकंट्रोल, कॅमेरा-आधारित प्रणाली, फुटबॉल खेळांदरम्यान वापरली जाण्याची घोषणा केली. हे तंत्रज्ञान गोल ओळख अधिक अचूक आणि जलद करण्यासाठी डिझाइन केले होते. 2013 च्या कॉन्फेडरेशन कपमध्ये गोलकंट्रोल तंत्रज्ञानाचा प्रथम वापर करण्यात आला. या प्रणालीमध्ये अनेक उच्च-गुणवत्तेचे कॅमेरे असतात जे गोल रेषेजवळील सर्व कोनातून फुटबॉलचा मागोवा घेतात. चेंडू गोलरेषा ओलांडताच हे तंत्रज्ञान रेफरीला लगेच सूचित करते. गोलकंट्रोल तंत्रज्ञानाच्या मदतीने काही सेकंदात उद्दिष्टांची माहिती उपलब्ध होते, त्यामुळे चुकीचे निर्णय घेण्याची शक्यता बऱ्याच प्रमाणात कमी होते. हे तंत्र अत्यंत प्रभावी असल्याचे सिद्ध झाले आहे, आणि त्याच्या यशस्वी चाचणीनंतर, ते इतर मोठ्या फुटबॉल स्पर्धांमध्ये देखील वापरले जाऊ लागले. गोलकंट्रोलने फुटबॉल खेळांमध्ये योग्य निर्णय घेण्याच्या प्रयत्नांना आणखी बळकटी दिली आहे आणि खेळाच्या निष्पक्षतेची खात्री देणारे विश्वसनीय तंत्रज्ञान मानले जाते.

ध्येय रेषा तंत्रज्ञान किती प्रभावी ठरले?

• सध्या फुटबॉल लीगच्या अनेक सामन्यांमध्ये गोल लाइन तंत्रज्ञानाचा वापर केला जात आहे आणि हे तंत्रज्ञान बरेच प्रभावी ठरत आहे. बहुतेक फुटबॉल क्लबांनीही ते स्वीकारले आहे. 2016 मध्ये UEFA युरोप लीगच्या अंतिम सामन्यात प्रथमच या तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला, जेणेकरून सामन्यात कोणत्याही प्रकारचा चुकीचा निर्णय टाळता येईल. याव्यतिरिक्त, हे तंत्रज्ञान UEFA चॅम्पियन्स लीग आणि युरोपियन चॅम्पियनशिप सारख्या मोठ्या स्पर्धांमध्ये देखील वापरले गेले आहे.
• FIFA च्या वेबसाइटनुसार, 144 स्टेडियमना गोल लाइन तंत्रज्ञान स्थापित करण्यासाठी परवाने देण्यात आले आहेत. या सर्व स्टेडियम्सनी हॉक आय तंत्रज्ञानाचा अवलंब केला आहे, ज्यामुळे ध्येय निर्णय अचूक आणि तत्काळ घेण्यात मदत होते. जगभरातील मोठ्या फुटबॉल स्पर्धांमध्ये या तंत्रज्ञानाचा वापर केला जात आहे, जेणेकरून खेळातील कोणत्याही प्रकारचा गैरसमज किंवा वाद कमी होऊन निर्णय पूर्णपणे योग्य होऊ शकतील.

हे तंत्रज्ञान खूप महाग आहेत (Expensive)

• गोल लाइन तंत्रज्ञान गोलकंट्रोल, हॉक आय आणि गोलरेफ तंत्रज्ञानाचा वापर महाग आहे, म्हणूनच हे तंत्रज्ञान केवळ उच्चस्तरीय फुटबॉल स्पर्धांमध्येच लागू केले जाते. स्टेडियममध्ये गोलकंट्रोल आणि हॉक आय तंत्रज्ञान स्थापित करण्यासाठी अंदाजे $260,000 खर्च येतो यावरून या तंत्रज्ञानाच्या किंमतीचा अंदाज लावला जाऊ शकतो. या महागड्या उपकरणांमुळे, फिफाने आपल्या नियमांमध्ये हे तंत्रज्ञान प्रत्येक सामन्यात वापरावे असे बंधनकारक केलेले नाही. तथापि, या तंत्रज्ञानाचा वापर FIFA विश्वचषक आणि चॅम्पियन्स लीग सारख्या प्रमुख आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये गोल निर्णयांमध्ये अचूकता सुनिश्चित करण्यासाठी आणि सामन्यांदरम्यान चुका टाळण्यासाठी केला जातो. तांत्रिकदृष्ट्या प्रगत असूनही, या उपकरणांच्या उच्च किमतीमुळे ते खेळाची निष्पक्षता आणि अचूकता राखण्यासाठी केवळ प्रमुख स्पर्धा आणि लीग सामन्यांमध्ये वापरले जातात.

पंच नेहमी योग्य निर्णय घेतातच असे नाही, तसेच काही वेळा तांत्रिक मर्यादांमुळे फुटबॉल सामन्यांमध्ये चुकीचे निर्णय दिले गेले आहेत. यामुळे खेळाची प्रतिमा तर खराब झालीच पण लोकांच्या भावनाही दुखावल्या गेल्या आहेत. त्यामुळे खेळात कोणताही चुकीचा निर्णय घेतला जाऊ नये, यासाठी फिफाने काही वर्षांपूर्वी गोललाइन तंत्रज्ञानाला मान्यता दिली. यासोबतच गोल लाइन तंत्रज्ञानही रेफरीला योग्य निर्णय घेण्यात महत्त्वाची मदत करत आहे.

THANK YOU

Plz read my other blogs also