बैल पोळा सण (Bail Pola Festival 2024 भारतात)

बैल पोळा सण (Bail Pola Festival 2024 भारतात)

सोमवार 2 सप्टेंबर 2024

पोळा हा महाराष्ट्र आणि छत्तीसगड राज्यातील एक सण आहे जो शेतकरी बैलाला समर्पित करून साजरा करतात. शेतकरी या दिवशी आपल्या बैलांना सजवतात आणि नंतर त्यांची पूजा करतात. हा साधारणपणे पारंपारिक गावचा सण असतो जिथे ते त्यांच्या बैलजोडीचा आदर करतात जे त्यांना त्यांच्या नांगरणीच्या कामात मदत करतात. या विशेष दिवशी शेतकरी प्रथम आपल्या बैलांना आंघोळ करतात आणि नंतर त्यांना सुंदर दागिन्यांनी सजवतात. मग शेतकऱ्यांकडून बैलांची पूजा केली जाते आणि त्यांना खाण्यासाठी विशेष अन्नही दिले जाते. या पद्धतीने शेतकरी बैलांना कृषी कामात मदत केल्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करतात. सणाच्या दुसऱ्या दिवशी नांगरणीचे काम सुरू होते आणि शेतात बी पेरले जातात. हा महाराष्ट्राचा एक अतिशय अनोखा सण आहे जिथे एखाद्या प्राण्यावर प्रसंगी लक्ष केंद्रित केले जाते. श्रावण महिन्यात अमावास्येच्या दिवशी पोळा सण साजरा केला जातो ज्याला पिठोरी अमावस्या असेही म्हणतात. हा गावातील बैलांना समर्पित दिवसाचा प्रसंग आहे. महोत्सवातील ठळक मुद्दे/महत्वाचे विधी the संध्याकाळी या महोत्सवात सजवलेल्या बैलांची परेड आयोजित केली जाते त्यानंतर अनेक नृत्य आणि संगीत. Maharashtra महाराष्ट्रातील काही गावांमध्ये या दिवशी जत्रांचे आयोजन केले जाते जेथे अनेक स्पर्धा आयोजित केल्या जातात. This शेतकरी हा दिवस कुणबी, पोळी आणि करंजी सारख्या अनेक पारंपारिक पदार्थांसह साजरा करतात जे महाराष्ट्राचे अस्सल पदार्थ आहेत. This या काळात गाव वेगवेगळ्या राज्यांतून पर्यटकांना आकर्षित करते की गावकरी त्यांच्या गुरांची प्रशंसा कशी करतात आणि त्यांच्या समर्पणात एक दिवस कसा साजरा करतात. पोळा हा सण भादोन महिन्याच्या अमावस्येच्या दिवशी साजरा केला जातो, याला पिठोरी अमावस्या असेही म्हणतात. ते ऑगस्ट-सप्टेंबर महिन्यात येते. . हा सण महाराष्ट्रात विशेषतः विदर्भ (नागपूर आणि त्याच्या आसपासचा परिसर) भागात मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. तेथे हा उत्सव दोन दिवस साजरा केला जातो. तिथे जामीन पोळ्याला मोथा पोळा आणि दुसऱ्या दिवसाला तान्हा पोळा म्हणतात.

 

पोळा सणाचे महत्त्व

भारत, जिथे शेती हा उत्पन्नाचा मुख्य स्त्रोत आहे आणि बहुतेक शेतकरी शेतीसाठी बैलांचा वापर करतात. म्हणूनच शेतकरी हा सण साजरा करतात आणि प्राण्यांचे आभार मानतात. पोळा मोठा पोळा आणि छोटा पोळा अशा दोन प्रकारे साजरा केला जातो. बडा पोळ्यात बैलाला सजवून त्याची पूजा केली जाते, तर छोटा पोळ्यात मुले खेळणीचे बैल किंवा घोडे घरोघरी घरोघरी घेऊन जातात आणि मग लोक त्यांना काही पैसे किंवा भेटवस्तू देतात.

पोळा सणाला नाव मिळण्याचे कारण

भगवान विष्णू जेव्हा कान्हाचा अवतार म्हणून पृथ्वीवर आले, जे कृष्ण जन्माष्टमी म्हणून साजरे केले जाते. मग जन्मापासूनच त्याचे कंस मामा त्याच्या जीवनाचे शत्रू राहिले होते. जेव्हा कान्हा तरुण होता आणि वासुदेव-यशोदासोबत राहत होता, तेव्हा कंसाने त्याला अनेक वेळा मारण्यासाठी अनेक राक्षस पाठवले. एकदा कंसाने पोलासुरा नावाचा एक असूर पाठवला होता, जो कृष्णाला त्याच्या लीलासह मारून आश्चर्यचकित झाला होता. तो दिवस भादोन महिन्यातील अमावास्येचा दिवस होता, या दिवसापासून त्याला पोळा म्हटले जाऊ लागले. या दिवसाला बालदिन म्हणतात, या दिवशी मुलांना विशेष प्रेम दिले जाते.

 

महाराष्ट्रात पोळा सण कसा साजरा करावा

1)💃पोळ्याच्या पहिल्या दिवशी शेतकरी आपल्या बैलांच्या गळ्यातील आणि तोंडातून दोर काढतात. त्यांना हळद, बेसन पेस्ट लावा, त्यांना तेलाने मसाज करा.

2)  💃 यानंतर ते गरम पाण्याने आंघोळ करतात. जर जवळ नदी, तलाव असेल तर त्यांना तिथे नेऊन अंघोळ केली जाते.

3) 💃यानंतर त्यांना बाजरीपासून बनवलेली खिचडी दिली जाते. 

4)   💃 यानंतर, बैलाचे शिंग रंग इत्यादींनी सजवले जाते.

5) 💃 त्यांना रंगीबेरंगी कपडे घातले जातात, विविध प्रकारचे दागिने, फुलांचे हार इत्यादी घातले जातात.

6)💃 या सर्वांसह, कुटुंबातील सर्व लोक नाचत राहतात, गातात इ.

7) 💃 या दिवसाचा मुख्य उद्देश हा आहे की बैलांच्या शिंगांमध्ये बांधलेली जुनी दोरी बदलून नवीन पद्धतीने बांधली जाते.

8)💃 गावातील सर्व लोक एकाच ठिकाणी जमतात आणि त्यांचे प्राणी सजवतात. या दिवशी प्रत्येकाला आपले बैल पाहण्याची संधी मिळते.

9) 💃नंतर या सर्वांची पूजा केल्यानंतर संपूर्ण गावात ढोल -ताशांच्या गजरात मिरवणूक काढली जाते. •

10💃या दिवशी घरातखास पदार्थ तयार केले जातात, या दिवशी पूरम पोळी, गुजिया, भाजीपाला करी आणि पाच प्रकारच्या भाज्या मिसळून भाज्या बनवल्या जातात.

11💃 अनेक शेतकरी या दिवसापासून पुढील शेती सुरू करतात.

1 2💃अनेक ठिकाणी या दिवशी 12 जत्रांचे आयोजन केले जाते, जिथे व्हॉलीबॉल, कुस्ती, कबड्डी, खो-खो इत्यादी विविध प्रकारच्या स्पर्धा आयोजित केल्या जातात.

मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडमध्ये पोळा सण साजरा करण्याची पद्धत 

मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडमध्ये अनेक प्रकारचे आदिवासी जमाती राहतात, पोळा हा सण इथल्या गावांमध्ये मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. येथे खऱ्या बैलाऐवजी लाकूड आणि लोखंडी बैलाची पूजा केली जाते, बैलाशिवाय लाकूड, पितळी घोड्याचीही पूजा केली जाते.

1 या दिवशी घोडे, बैल यांच्यासह चक्कीची (हाताने चालणारी मिल) देखील पूजा केली जाते.

•2 त्यांना  प्रकारचे पदार्थ दिले जातात, शेव, गुजिया, गोड खुरमा वगैरे बनवले जातात.

• 3 घोड्यावर एक थैली ठेवून हे भांडे त्यात ठेवले जातात.

4 मग दुसऱ्या दिवशी सकाळपासून मुले हे घोडे, बैल घेतात आणि शेजारच्या घरोघरी जातात आणि बहुतेक भेटवस्तू म्हणून पैसे वगैरे घेतात.

 • 5 याशिवाय मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडमध्ये पोळ्याच्या दिवशी गेडीची मिरवणूक काढली जाते. गेडी बांबूपासून बनवली जाते, ज्यात एक लांब बांबू एका लहान बांबूमध्ये 1-2 फूट वरून ओलांडून ठेवला जातो. मग त्यावर संतुलन साधल्यावर तो उभा राहतो आणि निघून जातो. गीअर्स अनेक आकारात बनवले जातात. हा एक प्रकारचा खेळ आहे, जो मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडचा पारंपारिक खेळ आहे.

 पोळा सण मानवांना प्राण्यांचा आदर करायला शिकवतो. हा सण येऊ लागला की प्रत्येकजण हॅप्पी पोला म्हणत एकमेकांना शुभेच्छा देऊ लागतो.  

THANK YOU

Plz read my other blogs also